แนวคิดซูฟีของ " กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ " ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย

แนวคิดซูฟีของ " กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ " ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย

เมื่อกล่าวถึงศาสนาอิสลาม สังคมโดยทั่วไปมักจะมองเป็นภาพเหมารวม โดยอาจจะมองพี่น้องชาวมุสลิมเป็นคนกลุ่มเดียวที่ปราศจากความแตกต่างไม่ว่าจะอยู่ในพื้นที่หรือเขตวัฒนธรรมใด ขณะที่อีกบางส่วน ก็พอจะรับรู้ความแตกต่างในเชิงแนวคิดที่ก่อให้ศาสนาอิสลามมีกลุ่มแนวคิด ตลอดจนวิถีที่แตกต่างกัน แต่ก็ไม่สามารถรับรู้ในรายละเอียดได้

คอลัมน์พิเศษ " ย่อยวิทยานิพนธ์ " ฉบับนี้ จะบอกเล่าเกี่ยวกับแนวคิดซูฟี ข้อมูลที่น่าสนใจยิ่งนี้เป็นรายละเอียดส่วนหนึ่งของวิทยานิพนธ์ชิ้นสำคัญที่ผ่านการศึกษาวิจัยเอกสาร สังเกต และเข้ารับฟังคำบรรยายของผู้นำกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ ณ ศูนย์มัรกัสยะลา

เรื่อง แนวคิดซูฟีของ " กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ " ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย " ของมะสาการี อาแด มหาบัณฑิตอิสลามศึกษา พ.ศ. 2543

ในเชิงทฤษฎี "ซูฟี" หมายถึง ผู้ที่เลียนวิถีชีวิตแบบตะเศาวุฟ ส่วนนิยามในทางปฏิบัติระบุว่า ซูฟี คือ กลุ่มมุสลิมที่เลียนวิถีชีวิตแบบตะเศาวุฟ มุ่งเน้นการปฏิบัติด้านตะเศาวุฟเพียงด้านเดียว ใช้ชีวิตอย่างสันโดษและสมถะ มีการทรมานตนเอง ฦึกฝนร่างกายเพื่อทำความสะอาดจิตใจและบรรลุ ความสำเร็จในการรู้จักพระองค์อัลลอฮฺ

ซูฟี เป็นคำที่กำเนิดขึ้นในศตวรรษที่ 2 ของฮิจญ์เราะฮฺศักราชอันเป็นยุควิกฤตในสังคมมุสลิมทำให้นักซูฟีมีแนวคิดของตนเองเป็นหลัก จากนั้นได้วิวัฒนาการแพร่หลายทั่วโลกมุสลิมในนามของตอรีเกาะฮฺที่หลากหลาย เช่น กอดิริยะฮฺ ริฟาอิยะฮฺ สุฮัรสัรดิยะฮฺ ฮาติมิยะฮฺ ฯลฯ

การวิวัฒนาการและการแพร่กระจายของนักซูฟี ทำให้เกิดแนวคิดและทฤษฎีที่แตกต่างกัน แต่นักซูฟียังมีแนวคิดและทฤษฎีหลักที่สำคัญ เช่น เตาฮีด และ มะอฺรีฟะฮฺ มุจาฮะดะฮฺ อัสสิยาฮะฮฺวัดดะวะฮฺ ซิกุรรลอฮฺ ซุฮฺดฺ ตะวักกุ้ล ฯลฯ

คำว่า "ดะวะตับลีฆ" เป็นคำที่เริ่มใช้โดยท่านเมาลานาอิลยาส

ผู้ก่อตั้งกลุ่ม ดะวะฮฺตับลีฆ มีความหมายถึงกลุ่มที่ทำงานเชิญชวนมวลมนุษย์สู่พระองค์อัลลอฮฺ (ซุบฮานะฮุวะตะอาลา)

และเผยแผ่สารของพระองค์ด้วย กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆเกิดขึ้นครั้งแรกในเขตเมวาต ประเทศอินเดีย เมื่อปี พศ 2477 โดยอาศัยความรู้และประสบการณ์จากนักวิชาการมุสลิมดิวบานที่ได้รับแนวคิดซูฟีจากตอรีเกาะฮฺกอดิริยะฮฺ ชิชิติยะฮฺและนักชบันดียะฮฺผ่านท่านซาฮฺวลียุลลอฮฺ อัลดะฮฺลาวีและโรงเรียนดารุลอุลูม ณ เมืองดิวบาน จากนั้นได้แพร่หลายสู่ประเทศต่างๆ

ในปี พศ 2508 กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆได้เข้ามาดำเนินงานดะวะฮฺในจังหวัดตาก ในปี พศ 2518 โดยประมาณ กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆก็เริ่มเข้าสู่จังหวัดนราธิวาส ผ่านรัฐกลันตัน ประเทศมาเซียจน พศ 2536 กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆก็ได้สร้างมัสยิดอัลนูร ซึ่งเป็นศูนย์มัรกัสกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่จังหวัดยะลา

เมื่อกล่าวถึงซูฟีกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ มะสาการีได้ให้นิยามในเชิงทฤษฎีว่าคือกลุ่มมุสลิมที่ดำเนินการเชิฐชวนด้วยการเผยแพร่คุณงามความดีของอิสลามให้กับทุกคนที่สามารถทำการติดต่อกันโดยกำหนดสมาชิกกลุ่มให้อุทิศส่วนหนึ่งของเวลาเพื่ออกเชิญชวนและเผยแพร่ในสภาพที่เหินห่างจากการผูกมัดกับพรรคการเมือง ส่วนนิยามปฏิบัติการ คือกลุ่มมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ใช้มัรกัสยะลาเป็นศูนย์กลางการบริหาร โดยมีการจัดชุมนุม พบปะและเยี่ยมเยียนตามบ้านเพื่อชักชวนให้มุสลิมมีความศรัทธาที่เข้มแข็งและปฏิบัติศาสนากิจบางส่วนอย่างมั่นคง

มะสาการีระบุว่าประเทศไทยเป็นประเทศที่ถูกจารึกไว้ในสถิติของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆเนื่องจากเคยมีการชุมนุมที่ยิ่งใหญ่ การดำเนินงานก็มีการประสานงานระหว่างสองกลุ่มทั้งภาคเหนือและภาคใต้ โดยมีการแข่งเขตการบริหารออกเป็น 7 เขต คือ

1 เขตสามจังหวัดภาคใต้

2 เขตอันดามัน

3 เขตอ่าวไทย

4 เขตกทม

5 เขตภาคตะวันออก

6 เขตภาคอีสาน

7 เขตภาคเหนือ

ศูนย์มัรกัสยะลาจัดโยร์ปูเราะนา (ชุมนุมสมาชิกเก่า) ขึ้นในเดือนสิงหาคมของทุกปี จากการชุมนุมเมื่องเดือนสิงหาคม พศ 2542 มีผู้เข้าร่วมกว่าหนึ่งแสนคน และมีจำนวนสมาชิกที่ได้อุทิศตนเพื่อออกดะวะฮฺ(เชิญชวน) ในหนทางของพระองค์อัลลอฮฺเป็นเวลา 4 เดือนทั้งในและต่างประเทศจำนวน 1341 กลุ่มหรือมากกว่าหนึ่งหมื่นคน นับว่าเป็นการทำลายสถิติจำนวนผู้อุทิศตนเพื่ออกดะวะฮฺในหนทางของพระองค์อัลลอฮฺในประวัติศาสตร์ของการชุมนุมกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่ากลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นองค์กรขนาดใหญ่ที่มีอยู่ในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนใต้ ซึ่งได้รับอิทธิพลจากแนวคิดซูฟีที่กำลังแพร่หลาย แนวคิดที่โดดเด่นซึ่งกลุ่มนี้เผยแพร่และปฏิบัติก็คือ

1. เตาฮีด มีการกล่าวและอธิบายคำว่า ลาอิลาฮะอิลลัลลอฮฺ ชักชวนมุสลิมจนเกิดความเบื่อในการที่จะรับฟังและตอบสนองความปรารถนาของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ

2. นิยามคำว่า มุจาฮะดะฮฺ หมายถึง การต่อสู้กับนัฟซูเพื่อภักดีต่ออัลลอฮฺ ซึ่งสอดคล้องกับนิยาม มุจาฮะดะฮฺที่ให้โดยบรรดานักซูฟี

3. นิยามคำว่า ฮิดายะฮฺ หมายถึง ความปรารถนาที่สอดคล้องกับความปรารถนาแห่งพระองค์อัลลอฮฺ ซึ่งสอดคล้องกับนิยามของฟะนอฺที่ให้โดย ซะกีย์ มุบาร็อค อัลจัยยาซียและอัลฆ่าซาลีย ดังนั้นฮิาดยะฮฺตามทัศนะของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆก็คือ ฟะนาอฺ อันเป็นแนวคิดที่สำคัญยิ่งของนักซูฟีและเป็นเป้าหมายของมุจาฮาดะฮฺที่ดำเนินการโดยกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆ

4. คุรูฟีซะบีลิลลอฮฺ กลุ่มดะวะตับลีฆเห็นชอบกับการเดินทางจนสิ้นชีพ อย่างอบูอับดุลลอฮฺ อัลมัฆริบียและอิบราฮีม บุตรอัดฮัม เนื่องจากการจัดโยร์ของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในทุกรอบ 4 เดือนขึ้นเพื่อรวบรวมสมาชิกในกลุ่มให้ออกเดินทางในช่วง 4 เดือน ต่อไป หรือ หนึ่งปี หรือตลอดชีพ

5 อัดดะวะฮฺ ซึ่งเมาละวี ซัยยิด อุบัยดุลลอฮฺอัลบุคอรี ได้กล่าวถึงรูปแบบการดะวะฮฺของท่านนบี(ศอลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม) ว่ามี 5 รูปแบบด้วยกัน ได้แก่

- การประกาศท่ามกลางชุมชน วิธีนี้ท่านจะเชิญผู้คนให้มาชุมนุมกันแล้วท่านจะประกาศคำเชิญ

- การเข้าพบกับกลุ่มบุคคลต่างๆ ท่านจะพยายามไปพบปะกับผู้คนทุกสถานที่ไม่ว่าพวกเขาจะอยู่ที่ไหนก็ตาม

-การเดินทางไปสู่แดนไกลซึ่งท่านนบี(ศอลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม)เดินทางไปเผยแผ่ที่ฎออีฟ โดยการเดินเท้าทั้งไปและกลับ ระยะทางระหว่างมักกะฮฺและฎออีฟ 50 ไมล์

- ท่านนบี (ศอลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม) มอบภารกิจการเผยแผ่ให้เป็นหน้าที่ของผู้ที่ได้รับอิสลามแล้ว

- การส่งสาส์นไปเผยแผ่แก่กษัตริย์และผู้นำของประเทศต่างๆ

นอกจากนั้นท่านเมาละวี ซัยยิด อุบัยดุลลอฮฺ อัลบุคอรี ได้กล่าวว่า คณะดะวะฮฺได้นำรูปแบบเหล่านั้นมาปฏิบัติ แต่สำหรับจังหวัดชายแดนภาคใต้ กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆจะปฏิบัติเพียง 3 รูปแบบแรกเท่านั้น

ส่วน 4 รูปแบบ และ 5 ยังไม่มีการปฏิบัติ เนื่องจากกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้ทำการชักชวนในหมู่ชนมุสลิมเท่านั้น

โดยทั่วไปแล้ว รูปแบบการดะวะฮฺของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายแดนภาคใต้จะเป็นรูปแบบการเคาะประตูบ้านมุสลิม เข้าพบกับบุคคลที่จะทำการเผยแผ่ เป็นการเผยแผ่แบบเข้าถึงตัวของผู้ที่ต้องการเผยแผ่เปรียบเสมือนการขายตรงระหว่างชาวมุสลิมด้วยกัน

แนวคิดการเผยแผ่โดยตรงระหว่างชาวมุสลิมดังกล่าวเป็นแนวคิดของท่าน AL-GHAZALI ซึ่งรากฐานของการชักชวนก็อยู่ในแนวเดียวกันกับนักซูฟีส่วนคุณสมบัติของผู้ทำการชักชวน วิธีการชักชวนตลอดจนกฏข้อปฏิบัติ กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆได้รับแนวคิดจากท่าน ซาฮฺ วะลียุคลลอฮฺ อัลดะฮฺละวียฺ

อันเนื่องจากแนวคิดทั้งสองเป็นแนวคิดที่เหมือนกัน

6. ซิกิรฺ กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆเห็นด้วยกับการซิกิรฺที่ดำเนินการโดยท่าน ซะฮฺ วะลียุลลอฮฺ อัลดะฮฺลาวียฺและ ฮะยีตาโยล อารีฟฟีน อันเป็น ซิกิรฺที่ท่าน ศาสนาทูตมุฮัมมัด (ศอลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม) ทรงรักหรือที่เรียกว่า ซิกิรฺซัรอี ส่วนการซิกิรฺด้วยการกล่าวว่า ฮู ฮู ฮู ของนักซูฟีนั้นยังไม่ปรากฏขึ้นภายในกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชานแดนภาคใต้

7. ซุฮดฺวัตตะวักกุ้ล กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆพยายามส่งเสริมให้สมาชิกกลุ่มลดความต้องการแห่งโลกนี้เท่าที่จะทำได้ อันเป็นการชักนำสู่การใช้ชีวิตแบบเรียบง่าย การละทิ้ง พร้อมกับมอบกายถวายตนเองต่อพระองค์อัลลอฮฺ โดยปราษจากความพยายามในเรื่องของเหตุและผลแห่งโลกนี้ แนวคิดดังกล่าวเป็นแนวคิดที่บรรดานักซูฟีให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก

กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆยังมีความพยายามในการงานเพื่อเลี้ยงชีพ และเตรียมสัมภาระที่จำเป็นทุกครั้งที่ออกเดินทาง

กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆเป็นองค์กรใหม่ที่เกิดขึ้นจากความรู้และประสบการณ์นักวิชาการมุสลิมที่ยึดมั่นกับแนวคิดซูฟี ทำให้กลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายดนภาคใต้ของไทยได้รับแนวคิดซูฟีโดยเฉพาะแนวคิดของท่านซาฮฺวลียุคลลอฮฺอัลดะฮฺลาวี

วิทยานิพันธ์เรื่องนี้มีคุณค่าเป็นอย่างในการทำความเข้าใจความหลากลายของความคิดและความเชื่อในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ทำให้ได้เข้าใจแนวคิดเชิงซูฟี ประวัติ วิวัฒนาการของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการพฒนาประชาคมมุสลิมและเพิ่มพูนความรู้ด้านสังคมวิทยาศาสนาให้รอบด้านยิ่งๆขึ้นไป .....

เอกสารอ้างอิง

มะสาการี อาแด. 2543.

แนวคิดเชิงซูฟีของกลุ่มดะวะฮฺตับลีฆในจังหวัดชายแดนภาคใต้.

วิทยานิพนธ์ สาขาอิสลามศึกษา. ปัตตานี :

มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี .